Hồ Chí Minh – nhà tư tưởng, nhà lý luận cách mạng sáng tạo

GS  SONG THÀNH

I. Quan niệm về nhà tư tưởng, nhà lý luận

Đến nay, vẫn không tránh khỏi còn có người băn khoăn một cách thành thật: xét về vị thế, gọi Chủ tịch Hồ Chí Minh là anh hùng giải phóng dân tộc vĩ đại, nhà văn hóa kiệt xuất, điều đó không cần phải bàn cãi, nhưng còn nhà tư tưởng, nhà lý luận?

Bác Hồ không để lại cho chúng ta những công trình đồ sộ có tính chất lý luận chung, hoàn chỉnh và hệ thống, mà phần lớn chỉ là những bài báo, thư từ, lời kêu gọi… Gọi là tác phẩm, thì như người đã từng nói: trong đời mình, Người chỉ viết có một tác phẩm duy nhất là “Bản án chế độ thực dân Pháp”.

Làm gì có nhiều lý luận trong những bài viết giản dị, ngắn gọn ấy? Người có cố tình làm “lý luận”, viết “lý luận” đâu? Không cần thêm nhà tư tưởng, nhà lý luận, Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta cũng đã đủ vĩ đại, đã được thừa nhận là một trong những vĩ nhân in dấu ấn sâu sắc vào thế kỷ XX rồi.

Một vài nhà nghiên cứu phương Tây cũng cho rằng, Chủ tịch Hồ Chí Minh không có tham vọng là một nhà tư tưởng, nhà lý luận, Người chỉ là một nhà tổ chức, một nhà hoạt động thực tiễn, mặc dù họ có kèm theo sau đó những tính từ như “to lớn, kỳ tài, thiên tài”, v.v..

Jean Lacouture viết: “Vị lãnh tụ của Việt Nam không tỏ ra là một nhà lý luận và hình như ít chú ý về mặt này, thậm chí còn tỏ ra khó chịu hoặc coi thường những cuộc tranh luận về chủ nghĩa…” (1). Đọc tác phẩm của Hồ Chí Minh, ông đưa ra nhận xét: Không thấy những tiểu luận dài có tính lý luận khái quát mà chỉ thấy một chuỗi nghiên cứu chính trị cụ thể, những bài khái lược, những bản báo cáo khả dĩ cho chúng ta thấy rõ một sự quan tâm thường xuyên nhằm xâm nhập thời cuộc… Từ đó, ông cho rằng “sự nghiệp kỳ lạ của Cụ Hồ không ở chiều độ tư tưởng của nó… Cụ chỉ là một “người điều khiển kỳ tài”, một “người khéo tay thiên tài”. Ông còn gọi Cụ Hồ là một “người cộng sản cấu trúc” vì đã dành cả cuộc đời của mình để “xây đắp, nhào nặn, tạo dựng phong trào” (2).

—

(1)   J. Lacouture: Hồ Chí Minh, Ed.Seuil, Paris, 1967, tr200

(2)   J. Lacouture: Hồ Chí Minh, sđd, tr.181 và 200

(Trích sách: Hồ Chí Minh – Nhà tư tưởng lỗi lạc. Tác giả: GS.Song Thành, Nxb Lý luận chính trị, 2005).